Caùch ñaây khoaûng nöûa naêm, nghóa laø cuoái naêm 1972, moät buoåi saùng haén cuøng taát caû anh em tuø xeáp haøng ñi laøm thì oâng quaûn giaùo goïi teân haén. Teân haén vaø teân moät soá ngöôøi khaùc.

Ngô ngaùc, khoâng bieát coù vieäc gì, haén ñöùng taùch rieâng ra. Nhöõng ngöôøi tuø khaùc cuõng ñöùng taùch ra. Khoaûng saùu baûy ngöôøi. Ai cuõng caàm moät caùi tuùi hoaëc moät maûnh ni-loâng.

Khi saân traïi ñaõ vaéng ngaét, haén cuøng nhöõng ngöôøi tuø coøn laïi ñeán saùt phoøng tröïc, ngay coång traïi.

Nhöõng ngöôøi tuø kia ñi ra khoûi coång. Haén nhìn Chaét ngô ngaùc. Chaét baûo:

- Vôï leân. Vôï leân hoâm qua, khoâng bieát aø?

Haén ñeán ñöùng tröôùc maët oâng tröïc traïi, leã pheùp:

- Baùo caùo oâng cho toâi veà buoàng laáy caùi tuùi.

OÂng tröïc traïi - vaãn oâng hoâm nay ñeán khaùm noäi vuï haén, teân oâng laø Thanh Vaân, ñeo lon haï só, coù nöôùc da ngaêm ngaêm - nhìn haén:

- Nhanh leân!

Haén baêng qua caùi saân roäng veà phoøng, nhuùn mình ñu leân saøn treân, caàm maûnh ni-loâng vaø lao ra. Nhöõng ngöôøi tuø ñöôïc gaëp ngöôøi nhaø ñaõ ra heát. Haén thôû hoån heån, coá neùn nieàm vui, giöõ cho mình veû maët kính caån vaø ñau khoå:

- Baùo caùo oâng, cho toâi ra.

Haén nhaän ñöôïc caâu traû lôøi laøm haén choaùng vaùng:

- Quay veà buoàng.

- Thöa oâng...

- Veà! Anh khoâng ñöôïc gaëp nöõa. Ñeán vôï con anh, anh cuõng coøn khoâng thieát, coøn noùi gì nöõa.

Haén cheát laëng vaø bieát toäi cuûa haén: Söï chaäm treã.

- Thöa oâng, toâi ñaõ xin pheùp oâng cho toâi veà laáy maûnh ni-loâng.

- Sao anh khoâng mang ra ngay töø ñaàu?

- Baùo caùo oâng, toâi khoâng bieát ngöôøi nhaø toâi leân.

- Sao nhöõng phaïm khaùc laïi bieát? . -

Caùi aáy thì haén chòu. Haén ngôù ra. Ñuùng laø nhöõng ngöôøi khaùc bieát ñöôïc gia ñình leân. Coøn haén khoâng bieát. Nhöng haén coù phaûi laø tuø chuyeân nghieäp ñaâu maø coù laém baïn beø ôû moïi toaùn, moïi choã, thoâng tin cho haén.

Duø ñaõ naêm naêm tuø, haén vaãn cöù laø haén, ruït reø, caån troïng, khoâng muoán môû roäng quan heä vôùi anh em tuø. Haén chæ coù theå côûi môû trong giôùi cuûa haén, nhöõng ngöôøi vieát vaên, nhöõng ngöôøi laøm baùo.

- Baùo caùo oâng, khoâng ai baûo cho toâi caû.

OÂng quaûn giaùo toû veû thöông haïi haén:

- Thoâi, veà buoàng! Anh ñöôïc nghæ laøm ngaøy hoâm nay.

Vôùi oâng, ñöôïc nghæ laøm laø moät ñaëc aân roài.

Haùn hieåu. Nhöõng ngaøy soáng trong tuø haén hieåu raøng khoâng theå vaø khoâng neân naøi næ ñieàu gì khi ngöôøi ta ñaõ quyeát ñònh. Caùi ñoù chæ coù haïi cho mình. Vì ngöôøi ta muoán toû cho anh bieát ngöôøi ta coù quyeàn löïc, coù quyeàn quyeát ñònh veà anh, duø quyeát ñònh aáy theá naøo chaêng nöõa. Raèng anh laø moät con soá khoâng, hôn nöõa, moät con soá aâm. Anh khoâng coù moät chuùt quyeàn cô baûn naøo, hoaøn toaøn naèm trong baøn tay saét cuûa chính quyeàn vaø phaûi tuyeät ñoái chaáp haønh noù.

Haén mang mieáng ni-loâng gaáp goïn trôû veà buoàng gíam. Cöûa buoàng vaãn môû. Anh em ñi laøm heát. Noäi vuï xeáp ngay ngaén, vuoâng thaønh saéc caïnh, ñaët saùt vaùch san saùt taàng treân taàng döôùi, beân naøy beân kia, oâ cao oâ thaáp, oâ daøy oâ moûng, oâ coäm leân hoøm xieång, oâ chæ moät maûnh chaên sôïi moûng tang. Moãi oâ noäi vuï laø moät cuoäc ñôøi.

Haén ngoài, roùt moät ca nöôùc töø bi-ñoâng cuûa giaø Ñoâ. Uoáng. Haén nghó ñeán vôï haén ñang ôû ngoaøi kia. Vôï haén ôû saùt bieån, xa laém, leân taän choán röøng saâu naøy vôùi haén.

Baây giôø vôï haén gaàn laém, ngay ngoaøi kia thoâi maø haén khoâng ñöôïc gaëp. Haén khoâng ngôø vôï haén laïi ñi tieáp teá cho haén trong hoaøn caûnh gay go nhö theá naøy. Maùy bay Myõ baén phaù khaép nôi. Maùy bay Myõ chaùy ngay treân trôøi, haén nhìn roõ. Phi coâng Myõ nhaûy duø rôi xuoáng traïi trong, caùc oâng caùn boä ñuoåi baét ñöôïc ñöa veà tænh. OÂi! Vôï haén! Haén ñaõ vieát thö cho vôï noùi boùng noùi gioù raèng: Ngaøy veà cuûa haén khoâng bieát ñeán bao giôø. Haún khuyeân vôï haén neân suy nghó kyõ, keûo khoâng lôõ dôû. Ñieàu ñoù chæ laøm cho haén theâm yeân taâm soáng trong tuø. Haén caøng ñau khoå gaáp ñoâi khi vôï haén vì haén maø huyû hoaïi cuoäc ñôøi.

Theá nhöng vôï haén khoâng boû haén. Laïi coøn leân thaêm haén. Haén thöông vaø yeâu vôï theâm nhieàu laàn. Giôø ñaây caøng thöông. Caøng ñau. Ngöôøi ta seõ traû lôøi vôï haén laø haén caûi taïo khoâng toát, neân laõnh daïo traïi khoâng cho gaëp. Taât caû nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc gaëp maët ñeàu chung moät lyù do nhö vaäy.

Vôï haén, moät coâ gaùi nhoû xíu, moät coâ nöõ sinh Haø Noäi, côn gioù thoåi cuõng bay, böôùc vaøo giöõa traän baõo cuoäc ñôøi naøy maø khoâng ñöôïc chuaån bò gì heát. Thoaét moät caùi, töø bình minh cuûa cuoäc ñôøi, cuûa tình yeâu haïnh phuùc, cuûa nieàm tin, naøng ñaõ ôû ngay taâm baõo.

Chieàu hoâm qua côn baõo ñaõ cuoán naøng töø bieån ñeán ñaây Moät thung luõng giöõa röøng giaø Vieät Baéc. Töø P. taøu xe leân Haø Noäi, aên ñôïi, naèm chôû, nguû vaï vaät ôû ga Haøng Coû... Roài ñi taøu, roài ñaïp xe ba chuïc caây soá ñöôøng röøng deán daây vôùi nieàm tin seõ ñöôïc gaëp choàng.

Haén nghó ñeán caûnh vôï haén trôû veà, mang theo caû ñoà tieáp teá. Laïi ngaàn aáy ñöôøng daát. Bom ñaïn, caàu ñoø. Taøu hoaû phaûi taêng bo. B52 baén phaù... Haén hình dung ra ñöôïc vì haén cuõng traûi qua caûnh aáy trong chieán tranh.

Haén ngoài uoáng nöôùc moät mình, muoán khoùc maø khoâng khoùc ñöôïc. Haén thöông vôï ñeán ñöùt loøng. Haén hình dung raát roõ vôï haén, ngöôøi nhoû nhaén, daùng ñi hôi ngaû ngaû veà phía tröôùc. Khoâng bieát naøng coù phi-deâ toùc nöõa khoâng. Laâu quaù roài haén khoâng ñöôïc gaëp vôï. Keå töø khi chuyeån leân traïi naøy gaàn moät naêm roài, vôï haén leân thaêm haén laàn naøy laø moät. Xa xoâi quaù. Ñi thuaän taøu xe cuõng phaûi maát ba ngaøy. Laïi ñang baén phaù. Nguy hieåm laém. Laïi coøn moät ñieàu nöõa. Haén ñaõ tuø laâu. öø thì so vôùi Nguî Nhö Caàn hôn 20 naêm, Nguyeãn Vaên Phoá 18 naêm vôùi raát ñoâng anh em Caàu Giaùt, Ba Laøng töø naêm 1956 tôùi nay, thì haén coøn laø môùi. Nhöng naêm naêm cuõng laâu. öø, naêm naêm ñaõ goïi laø laâu ñöôïc chöa?

Giaù haén tuø ñeán chín naêm thì coù theå noùi laø laâu ñöôïc.

Ba leänh nhö boïn Hæn Saùn, Xìn Caém môùi ñöôïc noùi veà mình laø ngöôøi tuø laâu. Naêm naêm tuø khoâng laâu, nhöng cuõng ñuû laøm kieät söùc vôï haén, caïn daàn nhöõng coá gaéng cuûa vôï haén.

Haén bình tónh ñoùn nhaän söï caïn kieät aáy, nhö moïi ngöôøi tuø laâu khaùc, nhö moïi ngöôøi taäp trung caûi taïo khaâc. Khoâng theå baét vôï phaûi khoå maõi veà mình. Phaûi ñeå cho vôï con bình thöôøng hoaù cuoäc soáng. Ñoù laø söï chia seû trôû laïi cuûa ngöôøi tuø vôùi gia ñình beân ngoaøi.

Laâu khoâng gaëp vôï, haén yeân taâm tuø, bôûi leõ haén nghó vôï haén khoâng vaát vaû vì haén. Khoâng coù haén, naøng ñaõ khoå cöïc laém roài. Haén quyeát hoaøn toaøn ñôn ñoäc thích nghi vôùi ñôøi soáng trong traïi. Khoâng mô öôùc ngaøy veà. Chòu ñöôïc ñoùi. Ñoùi: daï daøy vôi vaø ñoùi chaát. Vaø taït toát Taït nhanh nhö soùc. aên ñöôïc moïi thöù. Nhaùi, laù saén, cuû raùy ñaõ aên ñöôïc. Toát. Phaán ñaáu aên nhöõng thöù khaùc mình vaãn coøn sôï chöa daùm aên. Ñöøng höôùng veà nhöõng quaû taéc cuûa vôï maø höôùng veà traïi. Nhö raát nhieàu ngöôøi tuø laâu ñaõ laøm vaäy.

Haén ñaõ xaùc ñònh ñöôïc thì vôï haén leân.

Haén hình dung vôï haén nhö nhöõng laàn haén gaëp tröôùc ôû traïi QN. Ñoâi maét nhìn haén thöông xoùt vaø ñau dôùn nhö chính naøng ñang bi haønh haï. Khuoân maët aáy ñaõ cheát haún nuï cöôøi. Khuoân maët cuûa nhöõng ngöôøi chòu ñöïng tai hoïa, gaéng heát söùc mình chòu ñöïng, ñöùng vöõng. Khuoân maët cuûa nhöõng ngöôøi khoâng nghó gì ñeán baûn thaân, saün saøng laøm taát caû cho ngöôøi mình yeâu thöông.

Nhìn khuoân maët naøng, haén hieåu heát nhöõng gì naøng ñang gaùnh chòu ngoaøi ñôøi. Haén uoáng moät nguïm nöôùc laïnh nöõa, vì haén caûm thaáy loàng ngöïc noùng boûng. Vaø haén naèm. Duø sao hoâm nay cuõng ñöôïc nghæ buoåi laøm. Haén töï ñoäng vieân.

Moät luùc sau coù tieáng chaân ngöôøi ñi ñeán. Haén vaãn naèm, baép tay che maët. Ai thì ai, haén khoâng caàn. Haén dang muoán cheát.

Tieáng Chaét: - Buoàng naøy coøn ai khoâng nhæ? Chaét ñeán khoaù cöûa buoàng. Haén nhoûm daäy: - Toâi! Coù toâi ôû nhaø! Chaét hai tay naém hai caùnh cöûa ñang ñònh ñoùng laïi, böôùc vaøo: - Sao, oâng aáy khoâng cho gaëp aø?

Chaét ñöùng döôùi ñaát, ngöôùc maët leân, noùi chuyeän vôùi haén, gioïng thoâng caûm. Haén vaãn ngoài treân saøn treân. Haén laéc ñaàu: - Vaøo laáy mieáng ni-loâng ra thì anh em ñaõ ñi heát roài oâng aáy khoâng cho ra nöõa. - Vôï leân töø chieàu hoâm qua cô maø. Leân vôùi moät ngöôøi nöõa. Laïi moät thoâng tin môùi. Ai? Ai leân thaêm haén nhæ? - Giaø hay treû? - Khoaûng ba möôi. Ñaøn oâng.

Gioïng Chaét voâ tình, thaûn nhieân. Chaét vôùi hai maù hoùp, gioïng noùi khaøn khaøn, vung vung chuøm chìa khoaù khoång loà: - Theá khoâng coù ñöùa naøo baûo cho bieát aø? - Khoâng. Anh coù troâng thaáy nhaø toâi khoâng? - Coù. Hoâm qua baø aáy ñeán töø sôùm. Hoâm qua leân ñoâng. Ngöôøi nhaø Phoá, toaùn 12, maõi toái mòt môùi ñeán. Gaàn hai möôi ngöôøi cô maø. Chaét ñi ra cöûa: - Anh ôû nhaø, khoûi phaûi khoaù nheù? - Anh baûo nhaø beáp bôùt laïi suaát côm toâi.

Chaét böôùc ra. Moät luùc sau thaáy anh em tuø nhaø beáp gaùnh nöôùc soâi leân ñoå vaøo caùc phuy uøm uøm. Nöôùc soâi hay nöôùc noùng? Nöôùc noùng thì chaéc chaén hôn.

Haén mang caùc thöù duïng cuï ñöïng nöôùc cuûa haén vaø giaø Ñoâ ra vôïi vaøo ca, caëp loàng, bi-ñoâng, oáng böông, baùt men... Haén daët taát caû leân saøn treân. Roài haén ñu leân, xeáp goïn vaøo ñaà n giöôøng. Haén röûa maët baèng caû moät caëp loàng nöôùc. Moät caëp loàng khaùc voø laïi khaên maët.

Nghæ ôû nhaø chæ thích nhaát khoaûn nöôùc. Khoâng phaûi tranh nhau, chaäm chaân laø heát, hoaëc coù nghieâng thuøng ñi maø veùt cuõng chæ ñöôïc vaøi ca.

Khoaûng möôøi giôø, haén mang baùt xuoáng nhaø beáp. Anh em mang côm caùc toaùn ñaõ teà töïu.

Trong saân beáp gaàn traêm con vòt non, coù con ñaõ caét tieát nhöng vaãn vaãy caùnh leát ra moät nôi, queùt theo moät veät maùu, nhöõng con ñaõ nhuùng nöôùc soâi vöùt rieâng moät goùc. Moät caùi thuøng to ñaày vòt ñaõ caét tieát ôû naùch, ôû gaùy, ôû chaân, chôùp chôùp maét long lanh. Nöôùc trong thuøng ñoû nhö maùu. Moät anh aán hai tay vaøo quaãy loän luõ vòt aáy. Ñoù laø anh ta voø nöôùc laõ tröôùc khi nhuùng nöôùc soâi.

Nhöõng con coøn khoeû vaãy caùnh baén tung toeù nöôùc maùu leân maët, leân toùc, leân ngöôøi anh ta. ôû trong loàng nhöõng con vòt nheùp keâu heáp heáp, heáp heáp. Vòt beù quaù, coøn ñang moïc loâng. Chaéc ngöôøi ta bò nhôõ löùa, bò caám ñoàng.

Thì ra moùn thòt vit oâng chaùnh giaùm thò höùa heïn laø vaäy.

Moät anh nhaø beáp reân leân: - Thui thoâi, khoâng nhoå ñöôïc ñaâu. Ngöôøi ta thui. Loâng chaùy, da aùm khoùi. Ñen xì. kheùt leït. - Naøy ngoài xuoáng, hoä caùnh naøy moät tay. Moät anh noùi vôùi haén. Chaét thoâng caûm: - Ñang buoàn, vôï leân khoâng ñöôïc gaëp.

Haén nhaän suaát côm. Côm nhaän rieâng theá naøy thöôøng ñöôïc nhieàu. Ñaày baùt hai möôi Muøi côm troän mì thôm ngaøo ngaït. Nhöng haén khoâng thaáy ñoùi. Haén vaãn coøn thöông vôï haén. Haén vaãn coøn ñau, coøn teâ daïi.

OÂi sao ngöôøi ta laïi coù theå ñoäc aùc ñeán nhö vaäy. Haén khoâng hieåu noåi. Haén vaãn khoâng queân oâng Thanh Vaân.

Chieàu chieàu, khi anh em tuø ñaõ bò khoaù trong caùc buoàng, oâng thöôøng ñi baùch boä ngoaøi saân. Hai tay khoanh, aáp moät quyeån saùch vaøo ngöïc, oâng ñi tö löï, nhieàu khi mæm cöôøi moät mình nhö moät nhaø thô hay nhaø trieát hoïc.

Naèm saáp trong buoàng giam, nhìn qua cöûa soå ra saân, haén thaáy oâng Thanh Vaân thaät buoàn cöôøi: oâng ta coá laøm cho mình thaønh moät nhaø tö töôûng. Moät laàn oâng chaäm raõi, ñeám böôùc ngay saùt cöûa soå, haén ngaõ ngöôøi: Qnyeån saùch aùp vaøo ngöïc oâng Thanh Vaân laø quyeån Hoaù hoïc lôùp 10. OÂng ta laïi ñang laøm ra mình laø moät nhaø trí thöùc. OÂng coù theå laø moät ngöôøi hieàn laønh, chaát phaùc, caøy ruoäng gioûi, thöông ngöôøi, nhöng oâng coá toû ra töøng traûi, coù quyeàn löïc. Chöa ñuû, oâng coøn muoán moïi ngöôøi bieát laø mình coù tri thöùc, phaûi phuïc tuøng mình tuyeät ñoái.

Haén ñaõ phuïc tuøng oâng Thanh Vaân. Nhöng phuïc oâng thì khoâng. Khoâng bao giôø. Haén thöông haïi söï ngheøo naøn cuûa oâng. caêm giaän söï ñoäc aùc cuûa oâng. Sau naøy khi ñöôïc töï do, haén nghó veà oâng coù ñoä löôïng hôn: oâng ta cuõng chæ laø naïn nhaân, laø saûn phaåm cuûa moät hoaøn caûnh, moät chính saùch, ñang hoaøn thieän mình ñeå soáng trong nhöõng ñieàu kieän môùi.

Buoåi chieàu, giöõa luùc haén ñang nghó ñeán vôï haén, ñeán ñoaïn ñöôøng vôï haén ñaõ ñi ñöôïc ñeå veà nhaø, thì Chaét vaøo goïi:

- Ra, caùn boä gaëp.

Loùe leân hy voïng. Haén voäi giaét vaøo buïng maûnh vaûi nhöïa.

Khoâng phaûi oâng Thanh Vaân ngoài trong phoøng tröïc. Moät oâng quaûn giaùo giaø, ngöôøi mieàn Trung, da maët thieát bì, cao lôùn. Chöa moät ngöôøi tuø naøo moät laàn thaáy oâng cöôøi. Teân oâng laø Quaân. - Baùo caùo oâng, toâi laø Tuaán, coù maët. OÂng Quaân noùi nhaït nheõo: - Anh ra gaëp gia ñình. Haïnh phuùc baát ngôø quaù. Haén noùi vôùi oâng Quaân gioïng leã pheùp: - Caùm ôn oâng. Baùo caùo oâng, toâi ñi. OÂng Quaân quay ñi nhìn choã khaùc. Vôùi oâng, haén khoâng coøn ñöùng ñaáy nöõa.

Haén ñi ra, raûo böôùc veà khu gaëp maët. Moät caên nhaø löng chöøng ñoài, caùch coång traïi hai traêm meùt, laån trong caùc luøm caây, ngöôøi ñöùng loá nhoá. Haén vöøa ñi vöøa nhìn xem coù thaáy vôï haén ñang ñöùng ñoù khoâng? Buoåi chieàu, nhöng coøn ñoâng, vì coù nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc gaëp maët roài, nhöng vaãn phaûi nguû laïi saùng hoâm sau môùi veà.

Kia roài! Vôï haén! Ñuùng vôï haén. Khoâng phaûi trong suy nghó, trong töôûng töôïng nöõa maø vôï haén baèng xöông baèng thòt. Caùi daùng cuûa vôï haén duø coù laãn trong haøng nghìn vaïn con ngöôøi haén vaãn nhaän ra ñöôïc ngay. Haén vaáp moät caùi ñieáng ngöôøi.

Tim haén ñaäp roän leân. Moät ngöôøi ñöùng caïnh vôï haén, nam giôùi, cao, giô tay vaãy haén. Bình. Ngöôøi baïn thaân nhaát cuûa haén.

Haén ñi chaäm laïi. Haén muoán keùo daøi phuùt giaây haïnh phuùc cuûa thôøi gian chôø ñôïi naøy, thôøi gian vöôït qua quaõng ñöôøng ngaén nguûi naøy. Anh em tuø ñang laøm döôùi ruoäng khoai. Nhöõng boä quaàn aùo xaùm baïc pheách. Hoï ñang ñöùng nhìn veà phía haén, theøm khaùt ñöôïc nhö haén.

Luùc haén böôùc tôùi chaân ñoài. coù tieáng goïi vôï haén vaø Bình vaøo trong nhaø.

Haén böôùc leân baäc caáp. Ngöôøi ñaàu tieân haén nhìn thaáy laø oâng Thanh Vaân. Vôï haén vaø Bình ngoài ôû phía cuoái chieác baøn hình chöõ nhaät to daøi. OÂng Thanh Vaân ngoài ñaàu naøy. - Baùo caùo oâng, toâi coù maët. OÂng Thanh Vaân chæ tay vaøo moät caùi gheá ôû giöõa: - Anh ngoài xuoáng. Traïi giaûi quyeát cho anh ñöôïc gaëp chò aáy, nhöng anh khoâng ñöôïc nhaän ñoà tieáp teá.

Laïi theá nöõa. Nhöng thoâi. Khoâng ñeà nghò, khoâng van xin. Ñoà tieáp teá laø nhöõng thöù cöùu soáng mình nhöng cuõng khoâng laø gì caû. Ñieàu quan troïng laø ñöôïc gaëp vôï, hai vôï choàng ñoâí thoaïi. Ñöôïc nhìn nhau. Ñöôïc nhìn Bình, ngöôøi baïn khoâng bao giôø boû haén.

Nhöõng caâu ñoái thoaïi khoâng bieát baét ñaàu töø ñaâu, luoân bò aùm aûnh bôûi sôï heát giôø. Nhöõng caâu ñoái thoaïi coù söï hieän dieän cuûa oâng quaûn giaùo, chæ laø nhöõng ñieàu doái traù. Thì thoâi, haõy noùi cho nhau nghe nhöõng ñieàu doái traù. Chuùng ta ñaõ hoïc caùch nghe nhöõng lôøi doái traù ñeå qua ñaáy bieát ñöôïc söï thaät. OÂng Thanh Vaân ñaõ laïi luùi huùi vaøo quyeån saùch giaùo khoa. Laàn naøy laø quyeån Vaät lyù lôùp 10. oâng laø moät ngöôøi vöøa thaâm canh, vöøa quaûng canh trí tueä.

Vôï haén leân tieáng tröôùc: - Anh coù khoeû khoâng?

Haén nhìn vôï. Nhìn thaúng vaøo maét vôï. Vôï haén cuõng nhìn vaøo maét haén. Hai ngöôøi nhìn nhau. Hoï ñoïc trong maét nhau tình yeâu thöông, noãi khoå cöïc, söï ñau ñôùn, nieàm tin, söï phaãn uaát. noãi tuyeät voïng, loøng xoùt thöông khoâng bôø beán, söï khao khaùt beân nhau vaø noãi haän khoâng laøm ñöôïc caû vuõ truï noå tung leân.

Im laëng khaù laâu. OÂng Thanh Vaân ngaång leân. Khoâng nhìn laïi, haén vaãn caûm thaáy caùi ngaång leân aáy. Coù leõ oâng ngaång leân vì khoâng thaáy haén traû lôøi. - Em coù khoeû khoâng? - Em khoeû, thaày meï khoeû, caùc con khoeû. Ai cuõng khoeû caû, ñieàu aáy haén khoâng tin. - Saép reùt roài, nhôù quaøng khaên cho caùc con, keûo chuùng noù vieâm hoïng. - Beù Döông hay oám laém. Ba ngaøy khoeû, baûy ngaøy oám. Döông laø ñöùa con uùt. Vôï haén ñeû khi haén ñaõ bò baét, haén chöa bieát maët. - Em coù vaát vaû laém khoâng?

Vaát vaû. Em phaûi laøm theâm. Toái caùc con nguû, röûa baùt, giaët giuõ xong, em laïi laáy baøn laø ra laø quaàn aùo cho maäu dòch. Anh Thaân xin cho. Moãi thaùng cuõng theâm ñöôïc 15 ñoàng.

Haén chaúng bieát khuyeân vôï theá naøo, ñoäng vieân vôï theá naøo. Haén cam chòu baát löïc. Söï baát löïc cuûa moät ngöôøi töøng laøm chuû gia ñình, ñöùng muõi chòu saøo, caùng ñaùng moïi vieäc, kieám ñuû tieàn nuoâi vôï, nuoâi con. Coâng vieäc trong nhaø haén cuõng chaúng neà haø, keå caû naáu côm röûa baùt ñeå vôï ñöôïc nghæ trong khi nuoâi con moïn. Haén thôû daøi.

Haén khoâng muoán thôû daøi tröôùc nhöõng oâng quaûn giaùo, vì haén cho raèng tieáng thôû daøi cuûa ngöôøi tuø seõ ñem laïi nieàm vui cho hoï. Haén khoâng muoán toû ra meàm yeáu tröôùc maët ngöôøi khaùc. Nhöng luùc naøy tieáng thôû daøi laø caùi van xaû xuùp-paùp an toaøn. Neáu khoâng ngöôøi haén seõ noå tung leân maát. Caû ngöôøi haén nhö moät quaû nuùi löûa, ngheïn ngaøo.

Hoï noùi chuyeän veà boá meï. veà söï hoïc haønh cuûa caùc con. OÂi, boá meï haén giôø daây gaùnh vaùc taát caû gaùnh naëng con caùi cuûa haén. Haén thaät laø moät thaèng baát hieáu, moät thaèng khoán naïn. Vaø luõ treû, bao giôø gaëp laïi. Nhöõng ñöùa con gaàn nhö khoâng boá... - Anh ñaõ vieát ñôn ñi caùc nôi... Bình baây giôø môùi leân tieáng: - Ngoïc vaãn vieát, nhöng khoâng ai traû lôøi. Haén laëng im moät luùc:

- Anh vaãn ñi laøm bình thöôøng. Leân traïi naøy coù deã chòu hôn. Thoâi, em khoâng phaûi leân thaêm anh nöõa. Coøn bao vieäc em phaûi lo.

Ngoïc giaøn giuïa nöôùc maét, nhöõng doøng nöôùc maét laëng leõ. Haén nhìn vôï khoâng baèng loøng. Caùi nhìn aáy muoán noùi: Ñöøng khoùc em. Coù ai thöông chuùng mình ñaâu. Nhöõng gioït nöôùc maét cuûa em anh khoâng traû ñöôïc.

OÂng Thanh Vaân rôøi quyeån saùch Vaät lyù lôùp 10, ñöùng leân: - Thoâi. Heát giôø gaëp. Anh Tnaán chuaån bò veà traïi. Bình cuùi xnoùng xaùch caùi boïc to vaãn ñeå döôùi gheá, ñaët leân baø n: - Baùo caùo ñoàng chí...

Ñaõ laâu laém môùi nghe thaáy tieáng "ñoàng chí" haén giaät mình. sôï haõi veà tieáng ñoàng chí laïc loõng, phaïm thöôïng aáy. . Nhöng haén traán tónh ngay. Bình khoâng bò ñi tuø, Bình chæ laø ngöôøi nhaø tuûa ngöôøi tuø. Bình vaãn laø phoùng vieân baùo Ñaûng vaø vaàn coù quyeàn goïi oâng Thanh Vaân laø ñoàng chí. Nhöng haén vaãn sôï oâng Thanh Vaân xuùc phaïm Bình, hoaëc sau naøy seõ coù haønh ñoäng truø daäp haén... - Baùo caùo ñoàng chí, xin ñoàng chí cho anh Tuaán döôïc nhaän chuùt quaø gia ñình ñem leân.

Khoâng ñöôïc. Chuùng toâi chieáu coá laém môùi cho anh Tuaán ñöôïc gaëp maët hoâm nay.

Vôï haén naøi næ. Bình naøi næ. Haén chöa bao giôø thaáy vôï vaø ngöôøi baïn thaân thieát cuûa haén naøi næ ai nhö vaäy. Caû hai voán laø nhöõng ngöôøi töï troïng, raát töï troïng. OÂng Thanh Vaân cöôøi töôi ñoäng vieân: - Thoâi, chò vôùi anh cöù mang veà. Laàn sau leân chuùng toâi cho nhaän.

Giaû doái ñeán theá laø cuøng. Haén caén chaët raêng, ngöôøi run leân vì buoäc phaûi im laëng. Haén gheâ tôûm nhaát thoùi ñaïo ñöùc giaû.

Bình ñöùng daäy. Haén sôï Bình khoâng giöõ ñöôïc bình tónh. Haén nhìn Bình van væ. Bình hieåu caùi nhìn aáy.

- Thöa ñoàng chí, ñang luùc chieán tranh, chuùng toâi vöôït bao ñöôøng ñaát môùi leân ñöôïc ñeán ñaây. Caû nhaø coá gaéng chaét boùp daønh cho anh Tuaán ít quaø ñeå anh aáy coù theâm söùc khoeû caûi taïo. Keïo, baùnh, vöøng, ruoác, thì ñeå laøm sao ñöôïc ñeán chuyeán thaêm sau. Vôùi laïi chöa bieát ñeán bao giôø chuùng toâi môùi laïí leân thaêm anh aáy ñöôïc.

Haén nhaên maët. Nhaên maët vì chöõ caûi taïo Bình noùi.

Haén khoâng laøm gì ñeå phaûi caûi taïo. Haén khoâng coù toäi gì heát. Chöa moät ngöôøi coâng an naøo noùi haén maéc toäi gì. Leänh baét haén: tuyeân truyeàn phaûn caùch maïng. Haén ñaõ baùc boû trong hoûi cung vaø khoâng ai buoäc toäi haén.

Ngöôøi ta aán cho haén caùi leänh taäp trung caûi taïo vôùi toäi: Phaàn töû nguy hieåm cho caùch maïng. Thaät laø bieán hoaù aûo thuaät khoân löôøng.

Bình ôi! Maøy khoâng hieåu gì heát. Neáu coù toäi thaät thì vaøo ñaây cuõng khoâng caûi taïo ñöôïc gì ñaâu. Tröôùc ñaây tao cuõng nghó nhö maøy, nhöng baây giôø tao tin chaéc nhö vaäy. Ñaây chæ laø moät ñòa nguïc rôïn ngöôøi, vôùi muïc ñích roõ raøng: laøm cho ngöôøi ta khieáp sôï.

Haén vaãn ngoài, noùi vôùi Bình, tröôùc khi oâng Thanh Vaân coù yù kieán:

- Thoâi, Bình aï! Ñöøng noùi nöõa, voâ ích. Mình ôû ñaây mình bieát: ôõ ñaây caùc oâng aáy ñaõ quyeát ñònh thì cöù vaäy maø laøm. Ñeà nghò cuõng khoâng ñöôïc ñaâu. ôû daây raát nghieâm khaéc. .

Hình nhö maáy tieáng cuoái laøm oâng Thanh Vaân baèng loøng. oâng cöôøi, khuoân maët baàu bónh, ngaêm ngaêm, chaát phaùc vaø thoaû maõn.

Ngoïc ñaët tay leân boïc quaø, im laëng. Haén nhìn hai ngöôøi. Chöa bao giôø haén gaëp maët maø phaûi ngoài xa vôï nhö vaäy. Phaûi ñeán hôn hai meùt. Chæ vì traïi naøy ñoùng caùi baøn to quaù. Thaät söï, luùc ñoù haén khoâng caàn goùi quaø to töôùng ñaët treân baøn kia. Haén khoâng muoán vôï haén vaø Bình phaûi cuùi mình vì haén. Caû boán ngöôøi vaãn ngoài.

Haén laïi caûm thaáy oâng Thanh Vaân cuùi xuoáng quyeån Vaät lyù. Haén nhìn goø maù ñaõ khoâ nöôùc maét cuûa vôï: - Ñi coù vaát vaû laém khoâng? - Coù anh Bình ñi cuøng, ctóng ñôõ. Haén nhìn Bình: - Mình chæ coøn coù caäu. Bình noùi: - Tuaán bieát ñaáy, mình cuõng chæ coù caäu...

Hai ngöôøi khoâng daùm maøy tao vôùi nhau tröôùc ngöôøi caùn boä thay maët chính quyeàn. Moät quaõng ñôøi ñaõ cheát thaáp thoaùng hieän ra. Chôït oâng Thanh Vaân ngaång leân nhìn Ngoïc: - Thoâi. Chò coù theå ñeå laïi cho anh Tuaán moät ít quaø. Moät ít thoâi. Khoaûng moät phaàn ba choã aáy.

Caû ba ngöôøi döùng leân. Ngoïc nhanh nheïn giôû tuùi vaûi, nhaác töøng thöù ñeå ra baøn nhö sôï ngöôøi coâng an thay ñoåi yù ñònh.

Haén caàm taám ni-loâng böôùc laïi gaàn vôï. Haén nhìn baøn tay noåi gaân cuûa vôï ñang xeáp. Haén laïi nhìn troäm raát nhanh maùi toùc cuûa vôï haén, roõ töøng sôïi toùc. Caû nhöõng chaân toùc ôû ñöôøng ngoâi, da daàu traêng traéng.

Naêm caùi baùnh mì. Moät goùi to côm neáp (naáu saùng nay ôû daây ñaáy. Em möôïn noài cuûa traïi), ruoác thòt (em giaõ ôû phoá), vöøng (thaày meï giaõ ôû queâ cho anh daây). Ñöôøng (goùi ñöôøng naøy cuûa anh Chaân), suùp boø (suùp boø naøy cuûa anh chò Thaân). Baùnh quy kem (cuûa thaèng chaùu Coân). Baøn chaûi. Thuoác ñaùnh raêng. - Nhieàu quaù roài daáy.

OÂng Thanh Vaân chæ vaøo töøng goùi: " Caùi naøy, caùi naøy. Theá thoâi". Vôï haén vaãn ruùt trong tuùi ra nhöõng ñoà tieáp teá Vaø baây giôø môùi laø nhöõng thöù quan troïng nhaát, giaù trò nhaát: moät goùi to thuoác laøo, moät tuùt thuoác laù Tam Ñaûo, vaø boán goùi cheø (hai goùi loaïi 1, hai goùi loaïi 2).

Maét haén saùng leân. Chæ nhöõng ngöôøi trong tuø môùi bieát giaù trò cuûa nhöõng thöù ñoù. Goùi thuoác laøo naøy (nhìn sôïi thuoác haén bieát cuûa boá haén gioàng) coù theå huùt thoaûi maùi nöûa naêm, keå caû cho ñi chuùt ít vaø huùt chung vôùi giaø Ñoâ. Coøn thuoác laù, cheø. Ñoù laø chìa khoaù vaïn naêng ñeå coù taát caû. Ñoù laø ngoaïi teä maïnh, laø ñoâ-la. Moïi thöù ñeàu tính ra ñôn vò "bieâu" (bao thuoác laù) vaø "leänh" (laïng cheø). Haén nhaët nhöõng thöù quan troïng nhaát ñeå rieâng ra.

Cheø, thuoác laøo, thuoác laù, vöøng, ruoác, ñöôøng... Nhöõng thöù goïn nheï nhöng giaù trò, chieán ñaáu laâu daøi ñöôïc, ñeå daønh ñöôïc. Goùi xoâi tuù huï, haén nhìn maø buoát ruoät. Bôùt ñöôïc maáy böõa côm. Tha hoà phôi. Maø laâu laém roài khoâng döôïc aên cuûa neáp. Töø Teát ñeán giôø. Möôøi thaùng roài. Nhöng thoâi. Vôï haén cuùi gaèm xuoáng (ñeå traùnh caùi nhìn cuûa oâng quaûn giaùo): - Xin anh cho choàng toâi nhaän maáy caùi baùnh mì aên saùng.

OÂng quaûn giaùo laëng im. Vôï haén ñöa goùi côm neáp sang ñoáng cuûa haén, treân maûnh ni-loâng traûi roäng. - Goùi xoâi nöõa, xin anh cho nhaø toâi ñöôïc nhaän goùi xoâi. OÂng Thanh Vaân laëng im. Goùi xoâi naèm treân maûnh ni-loâng. - Coøn goùi baùnh kem anh cho nhaø toâi ñöôïc nhaän noát. Thaáy oâng quaûn giaùo im laëng, Bình töôi taén: - Coøn moãi hai goùi keïo caàm veà noù chaûy nöôùc ra maát.

Ñoù laø hai goùi keïo laïc xoáp. Ñaõ töôûng heát, Ngoïc laïi loâi töø daâu ra goùi keïo cöùng nöõa. - Caùi naøy chuùng toâi ñònh ñeå aên döôøng. Nhöng thoâi, anh cho göûi noát. Caùm ôn anh. Chöa heát. Baây giôø môùi thaät söï laø moùn cuoái cuøng. Ngoïc giôû ví, laáy ra naêm ñoàng: - Anh cho nhaø toâi nhaän ñeå chi tieâu.

OÂng Thanh Vaân cöôøi hoàn nhieân. Ñoù laø nuï cöôøi cuûa caäu beù nhaø queâ chaát phaùc, hoàn haäu, ñaùng yeâu, ñoä löôïng tröôùc nhöõng troø ma lanh, vaët vaõnh: - Anh coù phieáu löu kyù khoâng? - Daï, coù. - Ñöa ñaây. Haén moùc trong tuùi ra tôø giaáy bieân nhaän cuûa traïi.

Phieáu cuûa haén chæ coøn moãi ñoàng, ñaõ tieâu heát thaùng tröôùc: Traïi phaân phoái moãi ngöôøi moät goùi cheø Haø Giang vaø möôøi ñieáu Nhò Thanh. Haén mua caû tieâu chuaån cuûa giaø Ñoâ. Chaû laø giaø Ñoâ khoâng coù tieàn aâm phuû. OÂng Thanh Vaân nhaän tieàn, ghi vaø kyù phieáu.

Theá laø haén ñöôïc nhaän taát caû. Töø choã khoâng coù döôïc gaëp vôï, ñeán choã ñöôïc gaëp nhöng khoâng ñöôïc nhaän quaø, roài nhaän moät tí quaø vaø cuoái cuøng ñöôïc nhaän taát caû. Thaät laø kyø dieäu. Haén khoâng ngôø caâu noùi cuûa haén vôùi Bình: "ôû ñaây caùc oâng aáy quyeát ñònh laø cöù theá maø laøm. Ñeà nghò khoâng ñöôïc ñaâu. ôû ñaây raát nghieâm khaéc" laïi coù taùc duïng quan troïng theá. - Anh Tuaán veà traïi! Meänh leänh nghe cuõng khoâng ñeán noãi gaét goûng.

Haén tuùm boán goùc mieáng ni-loâng, ñöùng leân. Vôï haén ñöùng leân. Bình ñöùng leân. Vôï haén laëng ngöôøi nhìn nhö muoán nuoát laáy haén.

Haén vaùc quaû taéc böôùc nhanh ra cöûa, xuoáng caùc baäc caáp. Hình nhö Ngoïc nhôù ra laø mình ñaõ queân ñieàu quan troïng nhaát. Naøng voäi chaïy theo maáy böôùc. Haén nghe thaáy vôï haén noùi phía sau:

- Anh giöõ gìn söùc khoeû nheù. Em ôû ñaây, mai môùi veà. Baây giôø muoän roài. Teát naøy em khoâng leân nöõa ñaâu.

Haén quay laïi nhìn vôï laàn nöõa vaø ñi veà traïi.